W teorii oraz praktyce badań nad rozwojem regionalnym i lokalnym duże znaczenie przypisuje się oddolnym, lokalnym czynnikom rozwoju. W tym względzie jako przedmiot badań szczególną rolę pełnią gminy. W artykule przedstawiono przegląd wybranych koncepcji w klasyfikacji gmin oraz wyniki przeprowadzonych w tym zakresie badań. Na przykładzie województwa lubuskiego określono strukturę funkcjonalną gmin, tj. według pełnionych przez nie funkcji gospodarczych. Do tego celu zastosowano jedną z metod analizy skupień–metodę Warda. Sporządzony podział na wybraną liczbę klas poddano weryfikacji merytorycznej i statystycznej. Otrzymane wyniki stanowić mogą wskazówkę w zarządzaniu rozwojem przestrzennym regionu.