W XVI-wiecznej historii drukarstwa ksiąg hebrajskich w Europie odnajdujemy dość interesujący epizod dotyczący sporu pomiędzy weneckim drukarzem a żydowskim autorem pochodzącym z Padwy. Na pewnym etapie włączony został w niego młody (ok. 25-letni) rabin pochodzący z Krakowa, który miał być–jeżeli wolno tak go nazwać–rozjemcą w sprawie, a może raczej tym, który rozezna i rozstrzygnie spór na sposób „żydowski”, tj. według prawa rabinicznego, co będzie miało znaczenie nie tyle dla obu stron sporu, ile dla społeczności żydowskiej mieszkającej w Europie. Wprawdzie jego „wyrok” sprawy nie zakończył, bo miała ona epilog dość dramatyczny, niemniej pozwala przyjrzeć się i wniknąć w stosowaną wówczas rabiniczną argumentację w rozstrzyganiu zawiłej kontrowersji oraz poznać społeczną i religijną siłę halachy. Przyjęta przez nas optyka każe widzieć jako główną postać kontrowersji żydowskiego uczonego, którym jest krakowski rabin Mosze ben Israel Isserles (1525?–1572), będący u progu swojej kariery talmudysty. To jego sposobowi sądzenia chcemy się przyjrzeć i go przedstawić. Dwie strony sporu, rabin Meir ben Icchak Kacenellenbogen (Katzenellenbogen) z Padwy zwany Maharam (ok. 1482–1565) i drukarz Marco Antonio Giustiniani (syn zamożnego i wpływowego Wenecjanina Niccolò Giustinianiego), pozostaną niejako na marginesie naszego zainteresowania. Sam spór zaistniał wraz z wydrukowaniem w Wenecji dwóch wydań książki Miszne Tora Majmonidesa z komentarzem Maharama. Rozgorzał on o prawo do jej druku, a zwłaszcza (pierwszeństwa) sprzedaży nakładów1. Jedno wydanie ukazało się bowiem w oficynie drukarskiej Bragadiniego w 1550 r. 2, a drugie nieco później (w latach 1550–1551) u Giustinianiego3.

1 Publikacja niniejszego artykułu na łamach „Sobótki” do pewnego stopnia pozostaje w związku z ciągle słabo rozpoznaną historią nowożytnego drukarstwa żydowsko-śląskiego, przede wszystkim drukarni w Oleśnicy (XVI w.), Brzegu Dolnym i Wrocławiu (XVIII–XIX w.). Z tego punktu widzenia interesujące są zwłaszcza ukazane w artykule problemy występujące przy zbycie produkcji wydawniczej, w tym oskarżenia i sposoby zwalczania konkurencji (Redakcja).