Hicrî I. yüzyılın sonlarına doğru İslam toplumlarında ortaya çıkan ve Kelam ilminin doğuşunu hazırlayan etkenler müslümanların teorik ve pratik olarak yabancısı olmadıkları hususlardır. Bir başka deyişle, hâdiselerle kelamî düşünce arasında çok yakın bir irtibat vardır. Bu sebeple hiçbir dönemde Kelam biliminin konularından “akîde” soyutlanmış değildir. Ama ne var ki, tarihsel süreçte şartlara göre sorunların alanında kimi daralma ve genişlemelerin olduğu söylenebilir. Böyle olması da gayet doğal karşılanmalıdır. Örneğin, hicrî I. yüzyılda ortaya çıkan hemen hemen ilk problemlerden birisi de ‘büyük günah’ (mürtekibü’l-kebîre) sorunudur. Hiç şüphesiz bu sorunun, Emevî yönetiminin şûradan saltanata dönüşüyle kuvvetli bir irtibatı vardır. Yine mütekaddimin Kelam tarihinde zuhur eden ‘cebir ve ihtiyar’ meselesi, asla bizantinist bir sorun olmadı